การเพาะเลี้ยงไส้เดือนแบบโรงเรือน

โรงเรือนในการเลี้ยงไส้เดือน

การเตรียมโรงเรือนผลิตปุ๋ยหมักมูลไส้เดือนดิน

โรง เรือนกำจัดขยะเพื่อผลิตปุ๋ยหมักมูลไส้เดือนดิน ต้องมีหลังคากันฝนและพรางแสง เนื่องจากไส้เดือนดินไม่ชอบแสงสว่าง ในบริเวณบ่อเลี้ยงต้องมีตาข่ายปิดด้านบน หรือใช้ตาข่ายกั้นบริเวณด้านข้างรอบโรงเรือนเพื่อป้องกันศัตรูของไส้เดือน
บ่อเลี้ยงไส้เดือน กว้าง ประมาณ 1 เมตรความยาวแล้วแต่ต้องการ และมีความลึกไม่เกิน 0.5 เมตรจะใช้เป็นบ่อเลี้ยงที่ใช้ผลิตปุ๋ยหมัก มูลไส้เดือนดินจากวัสดุอินทรีย์ได้ดีและสะดวกในการจัดการ
บ่อเก็บน้ำหมักมูลไส้เดือนดิน ควร ก่อสร้างบริเวณด้านข้างโรงเรือนหรือด้านหลังโรงเรือนให้น้ำหมักจากบ่อเลี้ยง ไส้เดือนไหล เข้าไปเก็บไว้ในบ่อเก็บน้ำหมักได้ง่าย ขนาดของบ่อเก็บน้ำหมักจะมีขนาดเล็กกว่าบ่อเลี้ยงไส้เดือนตามความเหมาะสมของ ปริมาณ น้ำหมักที่ได้

การเตรียมวัสดุรองพื้นเพื่อเป็นที่อาศัยของไส้เดือนดิน

ใช้วัสดุอินทรีย์สด เป็นวัสดุรองพื้นหนาประมาณ 6 นิ้ว โดยเน้นส่วนที่เป็นผักสีเขียว วัชพืช ขยะสดโดยจะใช้ปุ๋ยคอกโรยบนหน้า ให้หนาประมาณ 2 นิ้ว โรยปูนขาวให้ทั่วบริเวณ แล้วจึงให้ความชื้นเล็กน้อยประมาณ 20%ของน้ำหนักขยะสดหรือให้เปียกชุ่มแต่ไม่ให้มีน้ำ แช่ขังทิ้งไว้ประมาณ 2-3 วัน จะพบว่าเกิดขบวนการหมัก สังเกตได้โดยมีความร้อนที่สูงขึ้นทิ้งไว้ประมาณ 4-6 สัปดาห์ ความร้อนที่เกิดขึ้นจะ หายไปหรืออาจจะเร็วกว่านี้ ถ้ามีการหมักในกองที่มีความหนาน้อยกว่าที่กำหนดไว้ การหมักที่สมบูรณ์จะทำวัสดุมีสีเข้มจนเป็นสีน้ำตาล มีลักษณะร่วนซุยไม่มีกลิ่นเหม็น

การเตรียมวัสดุรองพื้นเพื่อเป็นที่อาศัยของไส้เดือนดิน
ใช้วัสดุอินทรีย์สด เป็นวัสดุรองพื้นหนาประมาณ 6 นิ้ว โดยเน้นส่วนที่เป็นผักสีเขียว วัชพืช ขยะสดโดยจะใช้ปุ๋ยคอกโรยบนหน้า ให้หนาประมาณ 2 นิ้ว โรยปูนขาวให้ทั่วบริเวณ แล้วจึงให้ความชื้นเล็กน้อยประมาณ 20%ของน้ำหนักขยะสดหรือให้เปียกชุ่มแต่ไม่ให้มีน้ำ แช่ขังทิ้งไว้ประมาณ 2-3 วัน จะพบว่าเกิดขบวนการหมัก สังเกตได้โดยมีความร้อนที่สูงขึ้นทิ้งไว้ประมาณ 4-6 สัปดาห์ ความร้อนที่เกิดขึ้นจะ หายไปหรืออาจจะเร็วกว่านี้ ถ้ามีการหมักในกองที่มีความหนาน้อยกว่าที่กำหนดไว้ การหมักที่สมบูรณ์จะทำวัสดุมีสีเข้มจนเป็นสีน้ำตาล มีลักษณะร่วนซุยไม่มีกลิ่นเหม็น
การเริ่มต้นเลี้ยงไส้เดือนดิน ในระยะเตรียมการจึงควรมีปริมาณไส้เดือนดินอย่างน้อย 1 กิโลกรัมต่อพื้นที่ 1 ตารางเมตร ซึ่งจะใช้เวลาประมาณ 4 – 6 สัปดาห์ ก็จะทำให้ปริมาณไส้เดือนเพิ่มจำนวนขึ้นอย่างรวดเร็ว และทวีจำนวนมากขึ้นสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม
ปริมาณ อาหารที่ให้ไส้เดือน โดยปกติไส้เดือนดินชอบอาหารที่มีปริมาณโปรตีนสูง รวมถึงในดินที่มีปริมาณอินทรียวัตถุจำนวนมาก ไส้เดือนดินสายพันธุ์ไทย Pheretima peguana และ Pheretima posthuma จะกินอาหารเฉลี่ย 120-150 มก./น้ำหนักตัว 1 กรัมต่อวัน และ พบว่าไส้เดือนดินสายพันธุ์ Lumbricus rubellus และ Eisenia foetida จะกินอาหารประมาณ 240-300 กรัมต่อวัน ต่อน้ำหนักไส้เดือน 1 กิโลกรัม ซึ่งเป็นจำนวน 2 เท่าของอาหารไส้เดือนดินสายพันธุ์ไทย
การ ให้อาหารที่เป็นเศษอินทรียวัตถุกับไส้เดือนดินในบ่อเลี้ยง นำขยะสดจากชุมชนมาแยกวัสดุที่ไม่ย่อยสลายเช่นถุงพลาสติกต่างๆ ออก ปริมาณขยะสดที่ควรเตรียมให้ไส้เดือนดิน ควรจะมีการเตรียมการหมักให้เริ่มบูดเสียก่อน นำมาใส่ในบ่อเลี้ยงไส้เดือนความหนาไม่เกิน 10 เซนติเมตร เนื่องจากถ้าหนามากกว่านี้ จะทำให้เกิดความร้อน
การ แยกไส้เดือนออกจากปุ๋ยหมักมูลไส้เดือนดิน สามารถทำได้หลายวิธี เช่น การใช้แสงไฟไล่ ใช้ตะแกรงร่อนด้วยมือ ในกรณีที่มีมูลไส้เดือนปริมาณน้อย และใช้เครื่องร่อนขนาดใหญ่ ทำงานด้วยมอเตอร์ไฟฟ้า ช่วยแยกไส้เดือนดินออกมาจากกองปุ๋ยหมักในกรณีที่มีปุ๋ยหมักมูลไส้เดือนดินใน ปริมาณมาก

ปัญหาและการจัดการโรงเรือนเลี้ยงไส้เดือนดิน
- ความร้อน จัดการโดยควบคุมความหนาของขยะที่ให้กลิ่น
- กลิ่น การจัดการสามารถใช้น้ำหมักมูลไส้เดือนในบ่อ หรือใช้กากน้ำตาลรดก็สามารถกำจัดกลิ่นได้
- บ่อเลี้ยงมีสภาพเป็นกรด แก้ไขได้โดยการใช้ปูนขาวโรยบางๆ บริเวณผิวดิน และรดน้ำตามเดือนละครั้ง
- แมลงศัตรูของไส้เดือนดิน เช่น เป็ด ไก่ นก พังพอน กบ หนู งู

การจัดการโรงเรือน
ใน ขณะที่ไส้เดือนกำลังกินขยะสดที่ให้ในปริมาณที่เหมาะสม จะพบว่าชั้นของไส้เดือนในกระบะจะมีความสูงมากขึ้นเรื่อยๆ การจัดการอาหารที่ให้กับไส้เดือนดินกินหมดในระยะเวลา 2-3 วัน จึงเป็นสิ่งที่เหมาะสม ทำให้สามารถคำนวณจำนวนของไส้เดือนดินที่มีอยู่ในโรงเรือนได้ อีกทั้งยังทำให้กำหนดปริมาณของปุ๋ยหมักจากมูลไส้เดือนดิน และน้ำหมักจากมูลไส้เดือนดินที่สามารถผลิตได้อีกด้วย
"หลัก การในการจัดการโรงเรือนก็คือ การพยายามควบคุมไม่ให้เกิดความร้อนขึ้นในกระบะที่ไส้เดือนดินอาศัยอยู่ เนื่องจากจะเป็นสิ่งที่จำกัดการเจริญเติบโตของไส้เดือนดิน และลดจำนวนไส้เดือนดิน รวมถึงลดการกินขยะสดที่จัดเตรียมเอาไว้ด้วย"
สำหรับ เทคนิคการแยกไส้เดือนดินออกจากปุ๋ยหมักมูลสัตว์ชนิดนี้นั้น ดร.อานัฐ บอกว่าสามารถทำได้หลายเทคนิค เช่น การใช้แสงไฟไล่ เนื่องจากไส้เดือนดินไม่ชอบแสง หรือใช้ตะแกรงร่อนด้วยมือก็ได้
ใคร อยากเห็นการเลี้ยงไส้เดือนดินด้วยสายตาตัวเอง โปรดติดต่อไปได้ที่ ภาควิชาทรัพยากรดินและสิ่งแวดล้อม คณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแม้โจ้ ที่นี่มีโรงเรือนเลี้ยงไส้เดือนดินทั้งขนาดเล็กและขนาดใหญ่
ไม่แน่ขยะที่เป็นปัญหาของสังคมเมือง อาจแก้ไขได้ด้วยไส้เดือนดิน สัตว์ที่หลายคนรังเกียจ แต่มีประโยชน์มหาศาล

การเพาะเลี้ยงไส้เดือนแบบง่ายเพื่อการศึกษา

วิธีการเลี้ยงไส้เดือน
ไส้เดือนที่นำมาเลี้ยงนี้คือไส้เดือนดินสายพันธุ์พีเรททิมา พีกัวนา เป็นไส้เดือนดิน สีแดง มีลำตัวกลม ขนาดปานกลาง ลำตัวสีน้ำตาลแดงเข้ม สืบพันธุ์โดยอาศัยเพศจับคู่สืบพันธุ์บริเวณผิวดิน ใช้เวลาในการเจริญเติบโตเต็มวัยเพียงแค่ 6 เดือน กินเศษอินทรีย์หรือเศษผักต่างๆของกองอยู่บริเวณผิวดิน มีอายุยาวนาน 2-4 ปี ไส้เดือนพันธุ์นี้จะมีอัตราการแพร่ขยายพันธุ์ได้สูงมา
มาถึงขั้นตอนการเลี้ยงไส้เดือนดิน คุณบรรจงเริ่มจากการสร้าโรงเรือนให้ดูอากาศถ่ายเทแต่จะต้องมีหลังคามุงมิดชิกดเพราะไส้เดือนจะไม่ค่อยชอบแสดงสว่างมาก จากนั้นก็จะเริ่มทำท่อเพื่อใช้เลี้ยงไส้เดือน

อุปกรณ์ประกอบด้วย
1.ท่อซีเมนต์ขนาด 1x1 เมตร จำนวน 2 ท่อ
2.แผ่นฝาปิดถ่อ อาจจะเป็นแผ่นฝาที่ปิดถ่อได้อย่างมิดชิด ขนาดที่สามารถผิดฝาท่อได้ 1 แผ่น
วิธีการทำท่อเลี้ยงไส้เดือนและวิธีเตรียมดินเพื่อเลี้ยงไส้เดือน คือ นำท่อที่เตรียมไว้ 2 ท่อมาต่อกันแล้วพื้นข้างในท่อจะต้องทำให้เป็นพื้นราดเอียงไปข้างใดข้างหนึ่ง และเจาะใส่ก๊อกเพื่อสะดวกในการเปิดระบายได้(หรือสะดวกในการเปิดเพื่อรองฉี่ของไส้เดือน) แล้วก็สามารถนำฝาปิดที่เตรียมไว้ปิดได้อย่างมิดชิด เมื่อเตรียมท่อเสร็จเรียบร้อยแล้วก็ต้องไปนำดินผสมกับขี้วัวในอัตราส่วน ดิน 3 ส่วน : ขี้วัว 1 ส่วน ดินที่นำมาเลี้ยงไส้เดือนนั้นจะต้องเป็นดินที่สะอาดไม่มีการฉีดพ่นยาฆ่าแมลง หลังจากที่ดินมาแล้วก็นำไปผสมกับขี้วัวแล้วนำไปใส่ไว้ในท่อก่อนเลี้ยงไส้เดือนก่อนประมาณ 1 เดือน ต้องใส่ก่อนที่จะเอาไส้เดือนลงไป แล้วรดน้ำให้ชุ่ม ปิดฝากไว้ เมื่อครบ 1 เดือน จึงนำแม่พันธ์ไส้เดือนที่ได้มาไปใส่ลงในท่อ ปริมาณไส้เดือนที่ใส่ลงไปนั้น จะใช้ไส้เดือน 1 กิโลกรัมต่อ พื้นที่ 1 ตารางเมตรจะพอดีกับพื้นที่
การเลี้ยงไส้เดือนนั้น เมื่อเตรียมดินครบ 1 เดือนแล้วก็นำพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ใส่ลงไป จะใช้ไส้เดือน 1 กิโลกรัมต่อ พื้นที่ 1 ตารางเมตรจะพอดีกับพื้นที่ (สำหรับคุณบรรจงนั้นไปซื้อพันธุ์ไส้เดือนมาจากมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ในราคากิโลกรัมละ 500 บาท) ไส้เดือนไม่ต้องดูแลอะไรมาก เพียงแต่ว่าจะต้องมีอากาศที่ถ่ายเทได้สะดวกและไม่สว่างมากเกินไป ต้องมีโรงเรือนที่มิชิด แลฝาปิดที่มิดชิด ส่วนเรื่องอาหารของไส้เดือนนั้น อาจจะเป็นพวกเศษผักหรือเศษผลไม้ก็ได้ นำมาวางไว้บริเวณผิดหน้าดินไส้เดือนก็จะเข้าไปย่อยสลายเอง สังเกตว่าไส้เดือนจะย่อยได้ภายใน 2 วันก็นำเศษอาหารมาใส่ไว้ใหม่